YARIMADA TARİHÇESİ


YARIMADA TARİHÇESİ
 
İzmir Yarımadası’nda yerleşim, MÖ 5 binler ile MÖ 3 binlerde Kalkolitik Dönem’de (Bakır Taş Devri) başlar. Arkeologlar Manastır, Çakmaktepe mevkiinde (Karaburun merkezinin yaklaşık 3 - 4 kilometre güneyinde), Mordoğan ve Ildırı’da arkeolojik izlere rastladı. MÖ 4 binden kalma el yapımı taş baltalar, bazı araç ve el aletleri, çanak ve çömlekler bulundu. Dünyanın bilinen ilk liman kentinin, Urla Limantepe’de MÖ 6. binde kurulduğu, su altı arkeolojisi çalışmalarıyla ortaya çıkarıldı. Yarımada’nın en eski kentlerinden Erythrai’de (Ildırı) yerleşimin, MÖ 3. bine gittiği ortaya kondu.

İyonya uygarlığı

Yarımada en parlak dönemini Antik Çağ’da; denizcilik, ticaret, felsefe, bilim, güzel sanatlar ve politikada çığır açan İyonlar zamanında yaşadı. Milattan Önce (MÖ) 1000’li yıllarda Dorların istilası nedeniyle bugünkü Yunanistan’ın bulunduğu bölgeden Batı Anadolu’ya göçen İyonlar, 12 doğal limana yerleşerek 12 bağımsız şehir devleti kurdu. Batıda Ildırı’dan güneyde Söke ve Didim’e, kuzeyde Foça’ya; karşı kıyıda Sakız ve Sisam adalarına uzanan yüksek bir uygarlık inşa ettiler. MÖ 11 – MÖ 6. yüzyıllar arasında kurulan bu kentler denizcilik, ticaret, bilim, felsefe, sanat ve politikada çığır açtı. Bugün 7’si İzmir sınırlarında olan 12 İyon kenti şunlardı:
Erythrai (Ildırı-Çeşme), Klazomenai (İskele-Urla), Teos (Sığacık-Seferihisar), Lebedos (Gümüldür-Seferihisar) Kolophon (Değirmendere-Menderes), Ephesus (Selçuk), Phokai (Foça), Priene (Söke), Miletos (Didim), Myus (Didim), Chios (Sakız), Samos (Sisam).

Deniz ticaretiyle zenginleşen İyon uygarlığı, üç yüzyıl kadar sonra doğuda Smyrna’yı (İzmir) da kapsar hale geldi. MÖ 6 bin 500’lerde Yeşilova ile Ulucak’ın bereketli toprakları üzerinde, su kaynaklarının yanı başında kurulan Smyrna, MÖ 8. yüzyılda, Panionion adlı ticari birliğe dâhil oldu. Eski çağların deniz ticaretiyle büyüyen ilk kentlerinden olan Smyrna, tarihin en ileri denizcilik uygarlığını kuran İyonlar döneminde daha da gelişti.

Antik Çağ’da ismi Mimas olan Kararaburun ve çevresinde İyonlardan sonra; Lidyalılar, Persler, Makedonyalılar, Pergamon Krallığı, Romalılar, Bizanslılar hüküm sürdü. 1071 Malazgirt Savaşı’ndan sonra Türkmen boyları bölgeye yerleşti; ilk Türk İzmir beyliğini kuran Çakabey, Yarımada’nın da egemeni oldu. İzmir’in 1310’da Aydınoğulları Beyliği’ne, 1334’te Haçlılar’a geçmesi, Yarımada’nın tarihi seyrinde rol oynadı. Yıldırım Bayezid, Ankara Savaşı’nda (1402) Timur’a yenilince İzmir, Aydınoğulları’na verildi. 1415’te ise Çelebi Sultan Mehmet tarafından imparatorluk topraklarına katıldı. İzmir’in Yarımadası, 1923’te kurulan Cumhuriyet ile günümüze ulaştı.